let op: dit is een bijgewerkte versie van een artikel dat eerder op onze website verscheen na de publicatie van de Panama Papers. Sommige informatie kan verouderd zijn.
belastingontwijking ligt ergens tussen belastingbesparing aan de ene kant en belastingontwijking aan de andere kant. Sparen belasting is volledig legaal en we doen het allemaal. Huiseigenaren kunnen bijvoorbeeld hypotheekrente aftrekken van hun belastbaar inkomen. Aan de andere kant handelt iedereen die belastingontduiking doet illegaal. Dit kan bijvoorbeeld een schilder zijn die een betaalde baan niet bij het belastingkantoor aangeeft. Belastingontwijking zit ergens tussenin, legt hoogleraar Fiscaal Recht Jan Vleggert uit. ‘Het mag dan legaal zijn onder de wet, maar er zijn mensen die denken dat het ongewenst of immoreel is. Het is van toepassing op enkele grote multinationals die hun winsten overhevelen naar zogenaamde belastingparadijzen met zeer lage belastingtarieven.’
Waarom is er zoveel verzet in de samenleving tegen belastingontwijking?Belastingontwijking is hoofdzakelijk alleen mogelijk voor grote multinationale ondernemingen. Zo maakt de Amerikaanse koffiehuisketen Starbucks op grote schaal gebruik van complexe constructies om minder belasting te betalen. De lokale koffieplek op de hoek van de straat heeft over het algemeen geen leger van belastingadvocaten, dus moeten ze het volledige bedrag van de belasting betalen. Dit leidt tot oneerlijke concurrentie. Niet alleen dat, deze bedrijven maken gebruik van de infrastructuur van een land, maar ze betalen nauwelijks iets voor het onderhoud van deze faciliteiten. ‘Belasting betalen wordt acceptabeler als je ziet dat anderen ook tegen hetzelfde tarief betalen’, zegt Vleggeert. ‘Dat is op dit moment niet altijd het geval.’
Jan Vleggeert
Wat is de rol van Nederland bij belastingontwijking?Er zijn mensen-voornamelijk Amerikaanse multinationale ondernemingen-die hun geld doorsluizen naar een land waar de belastingen laag zijn, zoals Panama, de Kaaimaneilanden of Bermuda. Maar het is niet eenvoudig om geld in deze belastingparadijzen te krijgen. Als de winst van een Amerikaans bedrijf rechtstreeks naar de Kaaimaneilanden gaat, zal dat bedrijf vaak een aanzienlijk percentage van de bronbelasting moeten betalen in de Verenigde Staten en de andere landen waar de winst wordt gegenereerd. Veel multinationals richten in Nederland een brievenbusbedrijf op dat kan dienen als doorvoerhaven voor de royalty ‘ s en rente. Vleggeert: ‘omdat Nederland met veel landen bilaterale belastingverdragen heeft gesloten, hoeven multinationals vaak geen bronbelasting te betalen. De Belastingdienst zelf heft geen bronbelasting. Bijgevolg bereikt de winst het belastingparadijs zonder dat er enige belasting is betaald.”
moeten de regels inzake belastingontwijking worden aangescherpt?
er bestaat nu een brede consensus onder het publiek en de beleidsmakers dat belastingontwijking op de huidige schaal moet worden gestopt. ‘De Verdragen die ontwijking mogelijk maken, dateren vooral uit een heel ander tijdperk dan nu’, zegt Tanja Bender, Hoogleraar internationaal belastingrecht. ‘De rol van intellectuele eigendom is de laatste decennia veel belangrijker geworden. De merknaam en het logo van Starbucks zijn bijvoorbeeld veel meer waard dan de kopjes koffie die ze verkopen. Dat maakt belastingontwijking gemakkelijker. Er zijn logistieke redenen om de stokken niet te verhogen en uw volledige koffiebedrijf naar de Kaaimaneilanden te verplaatsen. Maar door uw merkrechten op de Kaaimaneilanden te lokaliseren en deze rechten vervolgens te “verhuren” aan uw eigen vestigingen over de hele wereld, kan een multinational ervoor zorgen dat de royalty ‘ s hun weg vinden naar een belastingparadijs waar nauwelijks belasting wordt betaald.’
Tanja Bender
welke maatregelen kunnen we nemen om belastingontwijking te voorkomen? De organisatie voor Economische Ontwikkeling en samenwerking (OESO) – een partnerschap van 35 voornamelijk westerse landen – heeft in 2015 een pakket maatregelen genomen om de belastingregels voor multinationals aan te scherpen. Een van de maatregelen is dat er een antimisbruikclausule wordt toegevoegd aan de bilaterale belastingverdragen tussen landen. Het land van herkomst – dat is het land waar de winst wordt gegenereerd-mag bronbelasting heffen als het geld naar een belastingparadijs wordt gekanaliseerd om de belastingschuld te verminderen. Vleggeert vindt dat deze maatregelen niet ver genoeg gaan. Hij zou graag zien dat landen bronbelasting heffen op alle transacties binnen een bedrijf die naar een belastingparadijs gaan. “De Europese Unie zou hierover richtsnoeren kunnen opstellen.’Bender is voorzichtiger:’ de OESO-maatregelen zijn een belangrijke stap. Aanvullende EU-regels kunnen leiden tot een gelijk speelveld in Europa, maar ze zijn zeer ongunstig uit mededingingsoogpunt. Niet-EU-landen zoals de VS en binnenkort ook het Verenigd Koninkrijk zullen van deze regels profiteren, en multinationals zullen nog steeds andere routes kunnen gebruiken om belasting te ontwijken.”
Waarom heeft de OESO deze maatregelen niet eerder genomen?
het probleem is natuurlijk dat landen verschillende belangen hebben. Veel landen krijgen meer geld in hun schatkist als multinationals meer belasting betalen, maar een land als Nederland profiteert ook van de huidige situatie. Omdat er veel geld door Nederland gaat, genereert het vennootschapsbelasting. En de brievenbusbedrijven creëren in Amsterdam bijvoorbeeld werkgelegenheid voor advocaten, belastingadviseurs en hun medewerkers. ‘De huidige methode werkt ook als broedplaats voor Nederland’, legt Bender uit. ‘Wanneer een multinational ontdekt dat Nederland een goede omgeving is voor bedrijven die hier een bedrijf willen oprichten, kan een klein brievenbusbedrijf zich geleidelijk ontwikkelen tot het Europese hoofdkantoor van het bedrijf. ‘
over de geïnterviewden
Jan Vleggeert is hoogleraar Fiscaal Recht aan de Universiteit Leiden. Hij werkte eerder als belastingadviseur voor ING en Loyens & Loeff.Tanja Bender is hoogleraar internationaal belastingrecht aan de Universiteit Leiden. Ze is ook hoogleraar Global Law aan de Universiteit van Connecticut. Ze was voorheen belastingadviseur bij PWC.
